Verhalen uit de Zillertaler traditie

De almabtrieb als hoog feest

Als de dagen korter worden en de bladeren verkleuren, gaat ook voor de koeien op de Zillertaler alpenweiden de zomer ten einde. Dan worden ze door de boeren het dal in gedreven om een bijzonder feest te vieren.

Aan het einde van de alpenzomer, als de dagen korter en de nachten koeler zijn, worden de koeien op tijd vóór aanvang van de winter vanaf de alpenweiden het dal en de winterbestendige stallen in gedreven. En als alle dieren gezond zijn gebleven en ze voldoende melk voor kaas hebben geleverd, dan zijn de boeren, melkmeisjes en iedereen die deel uitmaakt van het leven op de boerderij daar heel blij mee.

De ware betekenis

Gelukkig zijn de Zillertalers allerminst saai aangelegd. Zo zijn er in oude en nieuwere tijden tal van verhalen rondom de Almabtrieb ontstaan. Want ook al is het leven op de alm soms best sober, toch hoort het vieren van tradities en rituelen in het Zillertal bij het ritme van het leven. En daarbij markeren juist de Almabtriebe in de herfst een bijzondere tijd, die in alle regio’s individueel, maar altijd zeer uitgelaten, wordt gevierd. En dat al vele generaties op een heel bijzondere, traditionele manier. De ware betekenis van de Almabtriebe in het Zillertal wordt pas duidelijk als we eens een blik op het verleden werpen. Op een tijd zonder tractoren of melkmachines. Op een tijd waarin de Zillertalers als zelfvoorzienend enkel leefden van eigen productie.

“Om de originele smaak
te krijgen heb je een
open vuur en de juiste
pan nodig!”

Versieren als bescherming

De traditie van de Almabtrieb is inderdaad al dik 400 jaar oud. De eerste documentatie ervan stamt uit 1746. Toch gaan experts ervan uit dat het versieren van de dieren nog veel verder teruggaat. De bonte versieringen hadden van begin af aan al een bijzondere en mythische betekenis. Het verhaal erachter: ‘s Nachts vóór het afdalen werden de dieren gemolken en voorbereid op de terugkeer naar het dal. De dieren droegen speciaal voor deze bijzondere dag een bont feesttenue. De schitterende banden, de kleurrijke kopversieringen en de vrolijk klinkende bellen dienden ooit om boze geesten op de alm te verdrijven en de kudde ongeschonden in het dal te laten aankomen. Tegenwoordig houdt men nog altijd vast aan deze traditie en zo is de Almabtrieb nog steeds het waarschijnlijk grootste feest in het werkjaar van een boer. Maar daarover later meer. Eerst bekijken we de kopversieringen van de dieren en wat daar in het Zillertal zo bijzonder aan is eens wat beter.

Inspannend handwerk

Dit is het resultaat van inspannend handwerk. Het vervaardigden van de prachtige versieringen van de koeien behoort elke herfst weer voor enkele dagen tot het hoogtepunt van de boerenfamilies. Daarvoor worden materialen van de alm of van de betreffende boerderij gebruikt. Dus bloemen, twijgjes, alpenrozen en wat er verder nog allemaal voor moois in de natuur te vinden is. Daarvan worden dan kostbare “kronen” gevlochten en die krijgen alle dieren vóór de tocht naar het dal opgezet. Op de bordjes op de kop van de dieren zijn vaak met veel liefde dankzeggingen, wapendieren of de afbeelding van de beroemde edelweiss geborduurd.

Daverende ontvangst

“Als dan de koeien komen, staan wij al te wachten,” zegt Alex Kogler. “Dat is meestal rond het middaguur, en het hart gaat flink te keer als de eerste bonte kronen opduiken.” De jongeman hoort bij de muziekgroep “Zillertaler Hoenbankla”, die elk jaar een van de vele koeientochten het dal in met traditionele muziek ontvangt. Enthousiast speelt de 23-jarige op deze dag in het jaar op zijn Stiermarkse harmonica. En niet pas als de dieren in het dal aankomen. Het feest begint namelijk al vroeg - en dus ook de muziek. “Iedereen wacht vol spanning. Maar als de kudde er dan aankomt, is de sfeer zo - kippenvel, anders kan ik het niet omschrijven.”

Iedereen (een)dracht

Het zijn echter niet alleen de dieren die voor het vieren van deze dag worden versierd. Ook de feestgangers zelf dossen zich zodanig uit dat men als buitenstaander echt niet meer weet waar men moet kijken. Allemaal dragen ze de Zillertaler klederdracht! Wat is er nou zo anders aan deze feestklederdracht? Door het rode bovendeel met zwarte rand en het blauwe wollen schort onderscheidt de Zillertaler klederdracht zich op het eerste gezicht al meteen van die van andere in het land. De herenkleding is qua samenstelling al net zo uniek.

Wat is Melchermuas?

In katzwijm vallen de Zillertalers echter niet alleen door de uitgelaten sfeer bij het volksfeest. Bij de Almabtrieb belanden er ook altijd heel karakteristieke heerlijkheden van de regio op het bord, die ter plaatse vers worden bereid, zoals de legendarische Melchermuas. Geen wonder, want dit geldt al eeuwenlang als hét traditionele, stevige gerecht op de alm. Het is in principe een soort pangerecht gemaakt van boter, bloem, melk en zout, dat in de eigen Muas-pan boven een open vuur wordt gebakken. En alle Zillertalers weten uiteraard dat je daar dan rodebosbessencompote bij eet. En ook dat dit recept helemaal niet zo gemakkelijk na te maken is. Want: om de originele consistentie en de typische smaak te kunnen krijgen, moet men toch echt een gietijzeren pan boven een open vuur gebruiken. En daar op de juiste manier mee omgaan is een kunst op zich, die al vele generaties lang door oud aan jong wordt doorgegeven. Voor een uitgelaten stemming zorgen de drankjes die zo typisch zijn voor de regio: Zillertal bier en de beroemde schnaps van Meisterwurz (Meesterwortel) of alpenden. Wie niet zo’n hoog alcoholpercentage wil, kan genieten van een glas verse karnemelk.

Foto's: Thomas Straub Tekst: Johannes Stühlinger

Zillertal Magazin uitgave zomer 2019

Nog meer verhalen uit het Zillertal

Der perfekte Begleiter für deinen Urlaub: Im Sommer und im Winter